باس داکت ( BusDuct ) چیست؟(شرکت کاشان هوشمند امیر کبیر)

در انتقال انرژی الکتریسیته یکی از موارد بسیار مهم و قابل توجه، امن بودن مسیر انتقال است که باسداکت ها این ویژگی را برای تکنسین های تاسیسات الکتریکی فراهم کرده اند.

از آنجاییکه باسداکت ها در صنایع مختلفی مثل خودرو سازی، نظامی، نیروگاه ها، کارخانجات صنعتی و…. استفاده می شوند، هر مهندسی باید با آن ها آشنا باشد.

در این مقاله با هم به بررسی ساختار باسداکت و انواع آن میپردازیم.

"باسداکت" همانطوری که از نام آن پیداست از دو قسمت اصلی "باس"(Bus) و "داکت"(Duct) تشکیل می شود.

"باس" همان شینه مسی یا آلومینیومی هادی جریان برق است که وظیفه انتقال برق را برعهده دارد و "داکت" نیز کانال پیش ساخته الکتریکی است که باسهای انرژی درون آن قرار می گیرند.

نامهای دیگر باسداکت، "باسبار ترانکینگ" (Busbar Trunking) و "باس وی" (Busway) هستند که معناهای مشابهی دارند.

"ترانکینگ" به معنای کانال پیش ساخته الکتریکی آماده هادی گذاری می باشد که این هادیها می توانند کابلهای مسی یا باسبارهای مسی یا آلومینیومی باشند.

باسداکت یکی از روش های به روز دنیا است که به دلیل مزیت اقتصادی (هزینه پایین) و همچنین امنیت بالا و سهولت در کاربرد از امتیازات و ویژگی های برتر بسیاری برخوردار است.

باسداکت توسط شرکت جنرال موتورز در حدود 100 سال پیش یعنی در سال 1920 در ایالت متحده آمریکا تولید شد.

در این دوره به دلیل توسعه صنعتی واحدهای جنرال موتورز، این کمپانی با مشکل جدی رو به رو شد.

حجم بالای تجهیزات برقی که عموما با آمپرهای بالا بود باعث شده بود که جابجایی این تجهیزات با توجه به ازدحام بالای آن بسیار مشکل، هزینه بردار و از نظر ایمنی بسیار خطرناک باشد ، به همین دلیل شرکت جنرال الکتریک تصمیم گرفت که اولین باسداکت را طراحی و اجرایی نماید.

این شرکت اولین باسداکت با عایق هوا را با بدنه فلزی طراحی نمود و جنرال موتورز اولین کمپانی بود که در سیستم انتقال انرژی خود از آن استفاده نمود.

با جایگزینی باسداکت با سیستم های کابل پرحجم، این شرکت توانست در سیستم های انتقال برق با ظرفیت بالا، تحولی عظیم در عرصه الکترونیک به پا کند.

بعد از شرکت جنرال موتورز کمپانی های بزرگی چون تله مکانیک، نرمابار، سیم الکترو، مولر و فرانسه و زیمنس نیز این تکنولوژی را به خدمت گرفتند.

انواع باسداکت

باسداکت ها را با توجه به کاربرد آن ها به سه دسته اصلی زیر تقسیم می کنند:

• Non-segregated
• Segregated
• Isolated phase

باسداکت Non-segregated

در این نوع باسداکت تمام فاز ها در یک محفظه قرار گرفته و هیچ گونه مانعی بین فازها قرار نمی گیرد.

این باسداکت ها بسیار ساده هستند و در سیستم های فشار ضعیف از آن ها استفاده می شود.

باسداکت Non-segregated می تواند تا 6000 آمپر جریان را نیز از خود عبور دهد.

باسداکت Segregated

در این مدل نیز تمامی فازها در یک محفظه قرار دارند اما در بین تمام فاز موانعی قرار خواهد گرفت.

این موانع ایجاد یک شیلدینگ مغناطیسی کرده و باسبارها را از یکدیگر به لحاظ مغناطیسی جدا می کند.

این نوع از باسداکت ها معمولا می توانند جریان های نامی بالای 2000 آمپر را از خود عبور دهند و در سیستم های فشار متوسط مورد استفاده هستند.

باسداکت Isolated phase

در ژنراتورها جریان خروجی بسیار بالا در حد چند کیلو آمپر است، بنابراین انتقال جریان در این سیستم ها با استفاده از ترانسفورماتورها ممکن نیست.

باسداکت Isolated phase یا باسداکت فاز مجزا IPB راه حل این موارد است.

در این نوع جنس هادی استفاده شده اغلب از آلومینیوم است و میدان مغناطیسی ایجاد شده بر روی پوسته برخلاف رسانا است که میدان مغناطیسی خارج از پوسته را به حداقل می رساند و در نتیجه باعث کاهش نیروی بین هادی در زمان اتصال کوتاه خواهد شد.

مهمترین کاربردهای سیستم باسداکت در صنعت برق :

۱- استفاده از سیستم مدرن باسداکت بجای سیستم سنتی کابل،سینی کابل،نردبان کابل و تابلوهای توزیع ورودی برق در صنایع و کارخانجات جهت برقرسانی به دستگاههای مختلف برقی تکفاز و سه فاز.

در این کاربرد، باسداکتها جای کابلها ، سینی کابلها و نردبان کابلها را می گیرند و جعبه های انشعابی که بر روی بدنه باسداکت در فواصل معین تعبیه می شود،جای تابلوهای توزیع ورودی برق را می گیرند.در این حالت، در فضای اشغال شده توسط کابلها و زمان و سرعت طراحی، نصب و راه اندازی صرفه جویی قابل توجهی انجام می گردد و مزایای بیشتری از جمله عدم آتش سوزی،عبور آمپراژهای بالاتر،سهولت جابجایی دستگاهها بدون محدودیت و امکان آسان توسعه آینده سیستم برقرسانی نصیب صنعتگر خواهد گردید.بطور مشابه،جهت سیستم روشنایی کارخانجات از باسداکتهای روشنایی استفاده می گردد.

۲- استفاده از سیستم مدرن باسداکت بجای سیستم سنتی کابل و سینی کابل در پستهای توزیع برق حدفاصل تابلوی اصلی توزیع برق و ترانسفورماتور قدرت.

در این کاربرد، باسداکتها جای کابلهای تک رشته زمینی PVC را می گیرند و اتصال ترانس به تابلو را در کمترین زمان ممکن با سرعت طراحی،نصب و راه اندازی بالا برقرار می کنند.دراین حالت،از حجم زیاد کابلها بشدت کاسته شده و دیگر نیازی به عبور کابلها از ترانشه و یا احداث نیم طبقه عبور کابلها نخواهد بود و باسداکت از طریق هوایی اتصال ترانس به تابلو را در سطوح فشارضعیف و قوی برقرار می کند.

۳- استفاده از سیستم مدرن باسداکت بجای سیستم سنتی کابل،سینی کابل،نردبان کابل و تابلوهای توزیع ورودی برق در رایزر برقرسان ساختمانهای بلند و نیمه بلند.

در این کاربرد، باسداکتهای انتقال و توزیع برق بجای کابلهای برقرسان در رایزر ساختمان بصورت عمودی نصب می شوند و در طبقات توسط جعبه های انشعاب برق نصب شده بر روی باسداکتها ، برق موردنیاز آن طبقه تحویل کابلهای برقرسانی خواهد شد که وظیفه انتقال برق را تا تابلوی توزیع برق واحدها دارند.درمسیر تابلوی اصلی توزیع برق ساختمان تا رایزر برقرسان هم باسداکتهای انتقالی که بصورت افقی نصب می شوند، می توانند جای کابلها و سینی کابلها را بگیرند.

کاربردهای فوق جزو مهمترین کاربردهای سیستم مدرن باسداکت در دنیا هستند که امروزه سودهای سرشاری را از محل صرفه جویی در هزینه ها و زمان نصیب صنعتگران،متخصصین صنعت برق و مصرف کنندگان می کند. در زیر انواع باس داکت های مختلف قدرت را مشاهده می کنید.